Το εμβληματικό οραματικό σχέδιο στο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού που διατρέχει τη σύγχρονη Ιστορία της χώρας έχει ήδη πάρει μορφή… τόσο από τις διεθνείς επενδύσεις που ενισχύουν το έργο όσο και μέσα από τις φωτορεαλιστικές απεικονίσεις του μοναδικής εμβέλειας έργου που αποτυπώνουν το μέλλον του Μητροπολιτικού Πόλου Ελληνικού-Αγίου Κοσμά.
Το σχέδιο ανάπλασης της περιοχής συνολικής έκτασης περίπου 6.200.000 τετραγωνικών μέτρων κοιτάζει αναμφίβολα στα επόμενα χρόνια της τρίτης χιλιετίας και στο συνεχώς μεταβαλλόμενο παγκόσμιο περιβάλλον. Αποτελεί, μάλιστα, διεθνές υπόδειγμα πολιτιστικής διαχείρισης καθώς τα αρχαία κατάλοιπα και τα μνημεία εντός του εμβληματικού έργου συντηρούνται ώστε να ενταχθούν αρμονικά στο υπερσύγχρονο πάρκο. Εναν μοναδικό πολιτιστικό προορισμό, που περιλαμβάνει δεκατέσσερα μνημεία σχεδιάζει η LAMDA Development εντός της ανάπλασης του Ελληνικού με στόχο την ανάδειξη της πολιτιστικής και ιστορικής κληρονομιάς της περιοχής.
Συναρπαστική εμπειρία
Διασχίζοντας την ανάπτυξη, μέσω του κεντρικού πεζόδρομου από τη Βουλιαγμένης έως το παραλιακό μέτωπο, οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα να περιηγηθούν και να δουν αρχαία, βυζαντινά και νεότερα μνημεία τα οποία συγκροτούν μια συναρπαστική εμπειρία 12 χιλιομέτρων! Πληροφορίες για τα μνημεία αυτής της εμβληματικής πολιτιστικής διαδρομής εντοπίσαμε στην εξαιρετικά προσεγμένη εκδοτική πρωτοβουλία της Lamda Development, στο λεύκωμα «Το Ελληνικό» (2021). O αναγνώστης βρίσκει όλα όσα θέλει να μάθει για την ιστορία της περιοχής, από την προϊστορία, την κλασική εποχή, τους βυζαντινούς και νεότερους χρόνους. Την επιστημονική επιμέλεια υπογράφει η ιστορικός Αθηνά Σπανάκη, ενώ την εκδοτική επιμέλεια η διακεκριμένη Ειρήνη Λούβρου. Το αποτέλεσμα είναι ένα έργο αναφοράς στη μεγαλύτερη αστική ανάπλαση της Ευρώπης.
ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ: ΣΗΜΕΙΑ ΜΕ ΞΕΝΑΓΟ ΤΟΝ «Ε.Τ.»
Ο «Ε.Τ.» της Κυριακής ξεχώρισε και σας παρουσιάζει κάποια από τα ιστορικά σημεία της πολιτιστικής διαδρομής των 12 χλμ. αλλά και αποκλειστικά το διάγραμμα που εντάσσει τη διαχρονία της περιοχής στον 21ο αιώνα! Η πολιτιστική διαδρομή έχει εγκριθεί από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και θα παραδοθεί τμήμα της εντός των χρονοδιαγραμμάτων μέχρι και το 2026.
» Το Διατηρητέο Ανατολικό Αεροδρόμιο: Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 ξεκίνησαν οι πρώτες ενέργειες για την αναδιαμόρφωση του αεροδρομίου. Η οριστική μελέτη ανατέθηκε τo 1960 στον Φινλανδό αρχιτέκτονα Εερο Σααρίνεν, ο οποίος τότε είχε μελετήσει τον διεθνή αερολιμένα της Ουάσιγκτον. Οπως αναφέρει ο ίδιος ο αρχιτέκτονας σε επιστολή του προς τον υπουργό Συγκοινωνιών και Δημόσιων έργων Σόλωνα Γκίκα, ο στόχος του ήταν να δημιουργήσει ένα κτίριο που θα αποτελεί κυριολεκτικά και συμβολικά την «πύλη εισόδου προς τας Αθήνας και την Ελλάδα». Αξιοποιώντας τη θέση του αεροδρομίου με τη θέα προς τον Σαρωνικό αλλά και τις κλιματικές συνθήκες με τις λίγες βροχοπτώσεις και την άφθονη ηλιοφάνεια, σχεδίασε ένα μοντέρνο κτίριο για τον 20ό αιώνα! Ο θεμέλιος λίθος μπήκε 30 Μαΐου 1962 αλλά ο Saarinen δεν είδε το έργο να ολοκληρώνεται. Είχε φύγει από τη ζωή το 1961. Η κατασκευή του ανατολικού αερολιμένα ήταν να ολοκληρωθεί το 1964, αλλά λόγω των πολιτικών αναταραχών στη χώρα μας κατά τη δεκαετία του ‘60 οι εργασίες αναστάλθηκαν. Σήμερα το κτίριο έχει χαρακτηρισθεί μνημείο και είναι σε εξέλιξη εργασίες ώστε να αποκατασταθεί, να απομακρυνθούν όλες οι μεταγενέστερες επεμβάσεις και να αποδοθεί στην αρχική δυναμική μορφή του, όπως σχεδιάστηκε το ‘60. Είναι αξιοσημείωτο ότι με την ολοκλήρωση των ενεργειών αποκατάστασης θα αναδειχθούν τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και θα αποτελεί εθνική και διεθνή αναφορά στον κλάδο της αρχιτεκτονικής. Σύμφωνα με τη μελέτη του έργου ο χώρος περιμετρικά του ιστορικού κτιρίου και σε απόσταση 100 μ. θα παραμείνει αδόμητος με σκοπό την ανάδειξή του και την απρόσκοπτη θέασή του.
» Το Ταφικό Μνημείο Ελληνικού: Ενα μνημείο που αφηγείται τη ζωή του 2.500 χρόνια! Πρόκειται για έναν εντυπωσιακό ταφικό περίβολο που ανήκε σε κάποια πλούσια οικογένεια των κλασικών χρόνων. Χρονολογείται περίπου στον 4ο αιώνα π.Χ. Εστεκε αιώνες ολόκληρους στη νότια περιοχή του πρώην αεροδρομίου, μέχρι το 1961, όταν ξεκίνησε η επέκταση του διαδρόμου προσγείωσης/απογείωσης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της εποχής το μνημείο μεταφέρθηκε γιατί εμπόδιζε την κίνηση των αεροπλάνων. Ξεκίνησε μια πρωτοφανής διαδικασία για την εποχή εκείνη, το μνημείο να αποδομηθεί και να μεταφερθεί στην αυλή του Αμερικανικού Κολεγίου Θηλέων όπου στεγάστηκε στη συνέχεια η υπηρεσία της Πολεμικής Αεροπορίας. Ο ταφικός περίβολος έχει σχήμα Π και είναι το μνημείο που έδωσε το όνομά του στην περιοχή, θυμίζοντας το ένδοξο παρελθόν. Επί Τουρκοκρατίας το μνημείο το ονόμαζαν «Ελληνικόν». Το μέγεθος είναι μεγάλο, με μήκος 20 μ. και 5 μ. ύψος. Το υλικό είναι κροκαλοπαγής λίθος, ένα εύθρυπτο υλικό που είχε προέλθει από κοντινό λατομείο. Σήμερα τα αρχαία έχουν μετακινηθεί υποδειγματικά και ήδη βρίσκονται τοποθετημένα στις θέσεις τους. Αυτή τη φορά -όπως λένε πηγές της αρχαιολογικής υπηρεσίας στον «Ε.Τ.»- χωρίς να αποσυναρμολογηθεί!
» Τμήματα του κλασικού νεκροταφείου, στην περιοχή του σταθμού μετρό «Αργυρούπολη» και στην περιοχή του αμαξοστασίου του τραμ: Οι δυο αρχαιολογικοί χώροι που έχουν εντοπιστεί στις παραπάνω τοποθεσίες ενισχύουν την άποψη πως κάθε αρχαίος δήμος στην Αττική αποτελούσε ανεξάρτητη οργανωμένη κοινωνική οντότητα και συνήθως διέθετε ιερά και δημόσιους χώρους, οικίες, δρόμους, εργαστήρια και νεκροταφεία. Οπως αναφέρουν οι συγγραφείς του λευκώματος, στην ευρύτερη περιοχή του Ελληνικού εντοπίστηκαν νεκροταφεία της κλασικής εποχής. Το νεκροταφείο στο αμαξοστάσιο του τραμ και εκείνο στον σταθμό της Αργυρούπολης αποτελούν ισχυρές ενδείξεις για την ύπαρξη οικισμών. Στις ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στον χώρο του πρώην αεροδρομίου, ήδη από τη δεκαετία του 1960, αλλά και στα χρόνια που ακολούθησαν, καθώς και κατά τη διάρκεια των έργων στον χώρο όπου σήμερα βρίσκεται ο σταθμός «Αργυρούπολη», αποκαλύφθηκε νεκροταφείο σε μικρή απόσταση από τη λεωφόρο Βουλιαγμένης. Τα ευρήματα εντός του αρχαιολογικού χώρου χρονολογούνται από τον 8ο έως τον 4ο αιώνα π.Χ. Επιπλέον, ήρθε στο φως σειρά καταλοίπων της κλασικής και της ελληνιστικής εποχής. Τα νεκροταφεία αυτά ανήκαν στον νότιο οικιστικό πυρήνα του «Ευωνύμου». Οικίες, αρχαία οδός και πλήθος ευρημάτων πιθανότητα σηματοδοτούν την ύπαρξη δεύτερου κέντρου του οικισμού, περίπου 300 μέτρα ανατολικά από τα ευρήματα στο αμαξοστάσιο του τραμ.
» Το αγγλικό υπόστεγο (Παγόδα): Το αγγλικό υπόστεγο, γνωστό ως «Παγόδα», κατασκευάστηκε κοντά στον λόφο Χασάνι από τους Βρετανούς πριν από τη γερμανική Κατοχή στην Ελλάδα. Αρχικά ήταν αποθήκη για να προστατεύει τα αεροσκάφη από τις αεροπορικές επιδρομές. Πρόκειται για ένα κτίριο που η αρχιτεκτονική του είναι μοναδικό δείγμα στην Ελλάδα. Για αυτό και από το 2016 χαρακτηρίστηκε ως μνημείο. Το σχήμα της κάτοψής του είναι ορθογώνιο και έχει συνολικό εμβαδόν 1.210 τ.μ. Ο φέρων οργανισμός του είναι ξύλινος και το κάτω μέρος είναι κτιστό, με παράθυρα περιμετρικά.
» Ο λόφος Χασάνι και ο Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής: Ο λόφος βρίσκεται νότια από το νεκροταφείο στο αμαξοστάσιο του τραμ. Σύμφωνα με τους επιστήμονες η διαχρονία του λόφου ξεκινάει από την προϊστορική εποχή καθώς έχουν βρεθεί θραύσματα πήλινων αγγείων από τα πρωτοελλαδικά χρόνια. Πιθανόν τα σπίτια της εποχής εκείνης να ήταν κτισμένα στις παρυφές του λόφου, από όπου μπορούσε κανείς να δει όλη την έκταση της περιοχής. Ο ορίζοντας σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία έφτανε έως τη Σαλαμίνα και την Αίγινα. Το Χασάνι πιθανότατα ονομάστηκε έτσι από τον Οθωμανό γαιοκτήμονα Χασάν Μπέη, ο οποίος κατείχε ένα τσιφλίκι που εκτεινόταν μέχρι την περιοχή της σημερινής Βούλας! Στις βόρειες υπώρειες του λόφου διασώζεται η μονόκλιτη καμαροσκέπαστη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Στον περίβολο του ναού διατηρούνται αρχαία μαρμάρινη σαρκοφάγος και αντίγραφα αρχαίας επιτύμβιας στήλης.
» Τρία διατηρητέα υπόστεγα Α’, Β’ και Γ’: Τα τρία υπόστεγα έχουν χαρακτηριστεί μνημεία νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς ως «κατασκευές ιδιαίτερης τεχνικής σημασίας με ιδιαίτερα βιομηχανικά και τεχνικά χαρακτηριστικά». Κατά τη μεταπολεμική περίοδο μεταφέρθηκαν στον χώρο του αεροδρομίου τα υπόστεγα Α’ και Β’, κατασκευής 1939, από το Κρατικό Εργοστάσιο Αεροσκαφών του Φαλήρου. Εχουν σκελετό από οπλισμένο σκυρόδεμα και είναι κτίρια ορθογώνιας κάτοψης με τοξωτή οροφή. Γύρω από την κεντρική αίθουσα βρίσκονταν τα συνεργεία και άλλοι βοηθητικοί χώροι. Το 1950 κατασκευάστηκε το Γ΄ από μεταλλικό υλικό. Το εμβαδόν τους είναι θεαματικό: το Α’ υπόστεγο έχει 4.100 τ.μ. και 17 μ. ύψος, το Β’ 3.300 τ.μ. και 14 μ. ύψος και το Γ’ 3.600 τ.μ. και 15 μ. ύψος. Σήμερα το διατηρητέο υπόστεγο Γ’ στεγάζει το Experience Centre του Ελληνικού όπου παρουσιάζονται οι καινοτομίες του πιο φιλόδοξου και αειφόρου έργου αστικής ανάπλασης στην Ελλάδα.
» Η διαδρομή ολοκληρώνεται: Από τη μελέτη προκύπτει ότι η παρουσία της περιοχής διατρέχει περισσότερα από 2.500 χρόνια, ενώ στους νεότερους χρόνους αποτελεί κόμβο πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών, τεχνολογικών και αισθητικών αλλαγών που συνέθεσαν τη σημερινή εικόνα της Ελλάδας. Η πολιτιστική περιήγηση περιλαμβάνει επίσης τέσσερα σημεία. Πρόκειται για το τμήμα του αρχαίου λατομείου που λειτούργησε κατά τους κλασικούς χρόνους, το αρχαίο οικοδόμημα και τμήμα του αρχαίου δρόμου, τον Ιερό Ναό Αγ. Κοσμά και Δαμιανού και τον προϊστορικό οικισμό στο Ακρωτήρι του Αγ. Κοσμά. Στη μοναδική αυτή διαδρομή πολιτιστικού ενδιαφέροντος διαμορφώνονται χώροι ανοιχτοί και προσβάσιμοι σε όλους, με καθιστικά, σήμανση, πινακίδες πληροφόρησης, φωτισμό και φύτευση.