«Χαῖρε, Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετά σοῦ. Εὐλογημένη σύ ἐν γυναιξίν». Με αυτά τα λόγια, ο θεόσταλτος Αρχάγγελος Γαβριήλ παρουσιάζεται στην Παρθένο Μαρία, προκειμένου να της αναγγείλει ότι θα γεννήσει το Σωτήρα του κόσμου, τον Ιησού Χριστό.
Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου (25 Μαρτίου) αποτελεί μια από τις λαμπρότερες θεομητορικές εορτές της Χριστιανοσύνης, καθώς εορτάζουμε το χαρμόσυνο μήνυμα της θείας ενσάρκωσης.
Σύμφωνα με το Κατά Λουκά Ευαγγέλιον (Κεφ.1: 26-38), έξι μήνες μετά την αναγγελία του Γαβριήλ στον Ζαχαρία για την γέννηση του Ιωάννη του Προδρόμου από την γυναίκα του, Ελισάβετ, o Aρχάγγελος μετέβη με εντολή του Θεού σε μια πόλη της Γαλιλαίας, στη Ναζαρέτ, όπου ζούσε μια ενάρετη και αγνή κοπέλα, η Μαριάμ (Μαρία), που ήταν αρραβωνιασμένη με τον ξυλουργό Ιωσήφ.
«Χαῖρε, Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετά σοῦ. Εὐλογημένη σύ ἐν γυναιξίν», ήταν ο χαιρετισμός που απηύθυνε ο Αρχάγγελος στη Μαρία κι εκείνη ταράχθηκε και αναρωτήθηκε τι σημαίνει αυτός ο χαιρετισμός. Τότε, ο άγγελος θέλησε να την καθησυχάσει, ξεδιπλώνοντας το σχέδιο της Θείας Οικονομίας, δηλαδή το σχέδιο του Θεού για σωτηρία του ανθρώπου: «Μη φοβάσαι, Μαρία, ο Θεός σ’ έκρινε άξια για μεγάλη ευλογία. Θα γεννήσεις γιο και θα του δώσεις το όνομα Ιησούς.
Αυτός θα είναι πολύ μεγάλος και θα ονομαστεί Υιός Υψίστου και η βασιλεία του θα είναι αιώνια». «Πώς θα συμβούν αυτά, αφού δεν έχω άντρα;», απόρησε εύλογα η Μαρία.
Τότε, ο άγγελος αντέτεινε ότι: «Πνεύμα Άγιο θα σε επισκεφθεί και η δύναμη του Θεού θα σε σκεπάσει και θα σε προστατέψει. Κι αυτός που θα γεννήσεις θα είναι άγιος και αναμάρτητος. Κι αν θέλεις να βεβαιωθείς, πήγαινε να βρεις τη συγγενή σου, την Ελισάβετ. Κι αυτή ενώ ήταν στείρα βρίσκεται στον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης. Τίποτα δεν είναι αδύνατο για τον Θεό». Ακολούθως, η Μαρία αποκρίθηκε με αίσθημα ταπεινοφροσύνης: «Ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτο μοι κατά το ρήμα σου» και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ έφυγε από κοντά της. Από εκείνη την ώρα, η Παναγία κυοφορούσε τον Χριστό, τον Υιό του Θεού, που έγινε άνθρωπος για τη σωτηρία της ανθρωπότητας.
Με αυτό τον τρόπο, η Παναγία μας γίνεται σκεύος εκλογής του Θεού, για να ενσαρκώσει στα σπλάγχνα της τον Υιό και Λόγο του Θεού. Και αυτό διότι είναι αμόλυντη και μετατρέπεται σε Ναό του Σωτήρος. Ο Λόγος του Θεού, ο «αχώρητος παντί», χωρείτε στα σπλάγχνα της Υπεραγίας Θεοτόκου για να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος από τη φθορά και το θάνατο, αφού η Παναγία συγκατατίθεται και υπακούει στην εντολή του Θεού.
Οι αρχές της θεομητορικής εορτής δεν είναι επακριβώς γνωστές. Το γεγονός ότι Αγία Ελένη έκτισε στη Ναζαρέτ βασιλική, στην οποία περιελαμβανόταν κατά παράδοση ο οίκος της Θεοτόκου, όπου αυτή δέχθηκε τον Ευαγγελισμό, επέδρασε ίσως στη σύσταση τοπικής εορτής. Οι πρώτες μαρτυρίες περί αυτής βρίσκονται στον Άγιο Πρόκλο, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, το 430 μ.Χ., και στο Πασχάλιον Χρονικόν (624 μ.Χ.), όπου χαρακτηρίζεται ως συσταθείσα στις 25 Μαρτίου από τους θεοφόρους διδασκάλους. Το 560 ο Ιουστιανιανός ο Α’ πρόβαλε την 25η Μαρτίου, ως την κατάλληλη ημέρα για τον εορτασμό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Μια πληθώρα διαφορετικών λόγων οδήγησαν στη συγκεκριμένη καθιέρωση.
Μολονότι ο εορτασμός του Ευαγγελισμού βρίσκεται μέσα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή που είναι πένθιμη περίοδος (απαγορεύεται η τέλεση εορτών και πανηγύρεων) και τις καθημερινές δεν τελείται Θεία Λειτουργία, εντούτοις, κατά την συγκεκριμένη ημέρα τελείται κατ’ εξαίρεση η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, σύμφωνα με τον 52ο κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου. Επιπλέον, η Εκκλησία μας τιμά την μητέρα του Θεανθρώπου και Σωτήρα του κόσμου μέσα από την Ακολουθία του Ακάθιστου Ύμνου ή των Χαιρετισμών προς την Υπεραγία Θεοτόκο. Ο Ακάθιστος Ύμνος ψάλλεται τμηματικά τις πρώτες τέσσερις Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και ολόκληρος την πέμπτη Παρασκευή.
Τέλος, κατά την συγκεκριμένη ημέρα το παραδοσιακό έδεσμα στα περισσότερα σπίτια είναι ως συνήθως ο μπακαλιάρος (βακαλάος) μαζί με την σκορδαλιά.
Η νεοελληνική απόδοση της Αποστολικής περικοπής (Εβρ. 2:11-18) έχει ως εξής:
«Αδελφοί, γιατί όλοι έχουν τον ίδιο πατέρα: και αυτός που εξαγνίζει και αυτοί που εξαγνίζονται, Γι’ αυτό και δεν ντρέπεται να τους ονομάζει αδέλφια. Όπως λέει η Γραφή: Θα διαλαλήσω στ’ αδέλφια μου το μεγαλείο σου, θα σε εξυμνήσω μέσα στη συνάθροιση. Και αλλού: Θα εμπιστευτώ τον εαυτό μου σ’ αυτόν. Και συνεχίζει: Να, εγώ και τα παιδιά που μου έδωσε ο Θεός. Επειδή λοιπόν «τα παιδιά» αυτά ήταν άνθρωποι, έγινε κι ο Ιησούς άνθρωπος, για να καταργήσει με το θάνατό του αυτόν που εξουσίαζε το θάνατο, δηλαδή το διάβολο, και μ’ αυτόν τον τρόπο να απελευθερώσει όσους ο φόβος του θανάτου τούς είχε καταδικάσει να είναι δούλοι σ’ όλη τους τη ζωή. Είναι φανερό ότι δεν έρχεται να βοηθήσει αγγέλους, αλλά τους απογόνους τον Αβραάμ. Έπρεπε λοιπόν να γίνει σ’ όλα όμοιος με τ’ αδέλφια του, ώστε να γίνει σπλαχνικός και πιστός αρχιερέας στην υπηρεσία του Θεού, για τη συγχώρηση των αμαρτιών του λαού. Έτσι, επειδή ο ίδιος υπέφερε και δοκιμάστηκε, μπορεί τώρα να βοηθήσει αυτούς που δοκιμάζονται»
Η νεοελληνική απόδοση της Ευαγγελικής περικοπής (Λουκά. 1: 24-38) έχει ως εξής:
«Εκείνες τις μέρες, η γυναίκα του Ζαχαρία η Ελισάβετ έμεινε έγκυος. Έκρυβε όμως την εγκυμοσύνη της για πέντε μήνες και έλεγε: «Ο Θεός είδε τη στενοχώρια μου και φρόντισε να με απαλλάξει από την ντροπή που ένιωθα μπροστά στους ανθρώπους για την ατεκνία μου». Κατά τον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης της Ελισάβετ, ο Θεός έστειλε τον άγγελο Γαβριήλ στην πόλη της Γαλιλαίας Ναζαρέτ σε μια παρθένο, που ήταν αρραβωνιασμένη με κάποιον που τον έλεγαν Ιωσήφ και καταγόταν από τη γενιά του Δαβίδ. Tην παρθένο την έλεγαν Μαριάμ. Παρουσιάστηκε σ’ αυτήν ο άγγελος και της είπε: «Χαίρε εσύ, προικισμένη με τη χάρη του Θεού· ο Κύριος είναι μαζί σου. Ευλογημένη απ’ το Θεό είσαι εσύ, περισσότερο απ’ όλες τις γυναίκες».
Εκείνη μόλις τον είδε ταράχτηκε με τα λόγια του και προσπαθούσε να εξηγήσει τι σήμαινε ο χαιρετισμός αυτός. Ο άγγελος της είπε: «Μη φοβάσαι, Μαριάμ, ο Θεός σου έδωσε τη χάρη του· θα μείνεις έγκυος, θα γεννήσεις γιο και θα τον ονομάσεις Ιησού. Αυτός θα γίνει μέγας και θα ονομαστεί Υιός του Υψίστου. Σ’ αυτόν θα δώσει ο Κύριος ο Θεός το θρόνο του Δαβίδ, του προπάτορά του. Θα βασιλέψει για πάντα στους απογόνους του Ιακώβ και η βασιλεία του δε θα έχει τέλος». Η Μαριάμ τότε ρώτησε την άγγελο: «Πώς θα μου συμβεί αυτό, αφού δεν έχω συζυγικές σχέσεις με άντρα;» και ο άγγελος της απάντησε: «Το Άγιο Πνεύμα θα έρθει επάνω σου και η δύναμη του Θεού θα σε καλύψει, γι’ αυτό και το άγιο παιδί που θα γεννήσεις θα ονομαστεί Υιός Θεού. Μάθε ακόμη ότι η συγγενής σου Ελισάβετ συνέλαβε γιο στα γηρατειά της, κι έτσι, αυτή που την αποκαλούσαν στείρα βρίσκεται τώρα στον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης. Για το Θεό τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο». Η Μαριάμ τότε είπε: «Είμαι μια δούλη του Κυρίου· ας γίνει το θέλημά του σ’ εμένα όπως μου το είπες». Κι έφυγε από αυτήν ο άγγελος».
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.
«Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τό Κεφάλαιον, καί τοῦ ἀπ᾽ αἰῶνος Μυστηρίου ἡ φανέρωσις· ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, Υἱός τῆς Παρθένου γίνεται, καί Γαβριήλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διό καὶ ἡμεῖς σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ»
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’.
«Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τά νικητήρια, ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια, ἀναγράφω σοι ἡ Πόλις σου Θεοτόκε. Ἀλλ᾽ ὡς ἔχουσα τό κράτος ἀπροσμάχητον, ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοι· Χαῖρε νύμφη ἀνύμφευτε».
To άρθρο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου: Τι εορτάζουμε σήμερα και όσα πρέπει να γνωρίζετε δημοσιεύτηκε στο NewsIT .