Ο Ρώσος ολιγάρχης παλεύει επί σχεδόν μία δεκαετία να αποδείξει πως εξαπατήθηκε, πληρώνοντας σχεδόν τα διπλά προκειμένου να αποκτήσει μια σειρά από πολύτιμα έργα τέχνης μέσω συγκεκριμένου εμπόρου, ο οποίος συνεργαζόταν με τον κορυφαίο οίκο δημοπρασιών. Πρόκειται για τις διαδοχικές, χρυσές αγορές που πραγματοποίησε σταδιακά, κατά το διάστημα 2002-2014, 38 συνολικά σημαντικών έργων τέχνης έναντι του αστρονομικού ποσού των 2 δισ. δολαρίων. Ανάμεσά τους ήταν αριστουργήματα κορυφαίων ζωγράφων, όπως οι Τουλούζ-Λοτρέκ, Ανρί Ματίς, Αμεντέο Μοντιλιάνι κ.ά., αλλά και το «Salvator Mundi» του Λεονάρντο ντα Βίντσι, που αποτελεί το πιο ακριβοπληρωμένο έργο τέχνης όλων των εποχών.
Ο 57χρονος Ριμπολόβλεφ αγόρασε τα συγκεκριμένα έργα μέσω του επίσης πάμπλουτου Ελβετού εμπόρου τέχνης Ιβ Μπουβιέ. Πολύ σύντομα, ωστόσο, και έπειτα από ενδελεχή έρευνα ειδικών συνεργατών του, διαπίστωσε πως ο λογαριασμός που είχε πληρώσει ήταν, σκοπίμως, φουσκωμένος κατά 1,1 δισ. δολάρια. Ο Ιβ Μπουβιέ, από τα δημοφιλέστερα πρόσωπα στην παγκόσμια αγορά τέχνης, φέρεται να αγόραζε αρχικά ο ίδιος τα έργα σε πολύ χαμηλότερες τιμές κι έπειτα να τα μεταπωλούσε στον πελάτη του πολύ ακριβότερα, έχοντας μάλιστα εξασφαλίσει την υπογραφή του κορυφαίου οίκου δημοπρασιών Sotheby’s για τις υπερφορτωμένες αυτές εκτιμήσεις του.
Το παράδοξο στην όλη ιστορία είναι πως παρότι ο Ρώσος επιχειρηματίας έβαλε τέλος, πριν από έναν περίπου μήνα, στη σκληρή δεκαετή διαμάχη του με τον Ελβετό έμπορο τέχνης, η οποία περιελάμβανε μπαράζ αγωγών που κατέθεσε εναντίον του στο Μονακό, στη Γαλλία και την Ελβετία, καταλήγοντας σε μια εξωδικαστική συμφωνία, τους όρους της οποίας αρνήθηκαν να αποκαλύψουν, συνεχίζει κανονικά τον δικαστικό αγώνα του κατά του Sotheby’s, που δεν αποτελεί τον βασικό υπαίτιο της μεγάλης απάτης αλλά τον φερόμενο ως συνεργό, προσβλέποντας σε μια μεγάλου ύψους αποζημίωση.
Ο διάσημος έμπορος τέχνης και βασιλιάς των freeports Ιβ Μπουβιέ
Το αριστούργημα του Ντα Βίντσι
Σύμφωνα με τις αρμόδιες αρχές της Νέας Υόρκης όπου εκδικάζεται η υπόθεση, πάντως, υπάρχουν επαρκή στοιχεία που χρήζουν περαιτέρω δικαστικής διερεύνησης για τις συνθήκες της αγοραπωλησίας τεσσάρων συγκεκριμένων έργων τέχνης, ενώ για τα υπόλοιπα δεν προκύπτει κάτι νομικά επιλήψιμο.
Πρώτος και καλύτερος φιγουράρει στα σχετικά δικαστικά έγγραφα ο διάσημος πίνακας «Salvator Mundi» (Σωτήρας του Κόσμου) του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, τον οποίον ο Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ αγόρασε μέσω του Μπουβιέ το 2013, έναντι 127,5 εκατ. δολαρίων. Το περίφημο ζωγραφικό έργο, που απεικονίζει τον Ιησού Χριστό να ευλογεί με το δεξί του χέρι και να κρατά μια γυάλινη σφαίρα με το αριστερό, είχε παραγγείλει πριν από περισσότερα από 500 χρόνια ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΒ’ της Γαλλίας και θεωρούνταν για πάρα πολύ καιρό χαμένο.
Τέσσερα μόλις χρόνια μετά την απόκτησή του, το 2017, και έχοντας ανακαλύψει την απάτη των υπερεκτιμήσεων που είχε γίνει εις βάρος του, ο Ρώσος ολιγάρχης, με μια κίνηση ματ, ρέφαρε για τα καλά, πουλώντας το μέσω του οίκου δημοπρασιών Christie’s, αντί 450,3 εκατ. δολαρίων, το υψηλότερο τίμημα που έχει αγγίξει ποτέ έργο τέχνης!
Με την καταβολή του ιλιγγιώδους αυτού ποσού, ο πίνακας πέρασε στην ιδιοκτησία του διαδόχου του θρόνου και πρωθυπουργού της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ Μπιν Σαλμπάν, ο οποίος ανακοίνωσε στη συνέχεια την πρόθεσή του να τον παραχωρήσει στο εντυπωσιακό, νέο Λούβρο του Αμπού Ντάμπι, προκειμένου να αποτελέσει πόλο έλξης επισκεπτών από ολόκληρη την υφήλιο. Παρότι η διοίκηση του μουσείου είχε προαναγγείλει την έκθεση του σπουδαίου έργου, αυτή δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ για λόγους που όμως δεν διευκρινίστηκαν. Κάποιοι απέδωσαν την ανατροπή αυτή στη διεθνή κατακραυγή που ξέσπασε εναντίον του Σαουδάραβα πρίγκιπα μετά τη σοκαριστική δολοφονία του δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι, από πράκτορες της κυβέρνησης στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας, στην Κωνσταντινούπολη.
Κάποιοι άλλοι πάλι συνδέουν τη νέα «εξαφάνιση» του πιο ακριβοπληρωμένου έργου στον κόσμο με τη μεγάλη διαμάχη που έχει ξεσπάσει την τελευταία δεκαετία σχετικά με την αυθεντικότητά του. Κορυφαίοι ιστορικοί τέχνης, με ειδίκευση στις καλλιτεχνικές δημιουργίες της Αναγέννησης, έχουν χωριστεί σε δύο στρατόπεδα, με τους μεν να υποστηρίζουν πως πρόκειται για έργο που φιλοτεχνήθηκε αποκλειστικά και μόνο από το χέρι του κορυφαίου Ιταλού ζωγράφου και τους δε να το χαρακτηρίζουν εργαστηριακό, ότι δημιουργήθηκε δηλαδή στο εργαστήριό του, αλλά με τις παρεμβάσεις και άλλων ζωγράφων-συνεργατών του.
Χαρακτηριστική ήταν η δημόσια αμφισβήτηση του πρώην διευθυντή του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης Τόμας Κάμπελ, λίγο μετά την πώληση του πίνακα, το 2017, σε τιμή-ρεκόρ: «450 εκατομμύρια; Ελπίζουμε ο αγοραστής να κατανοεί τα ζητήματα περί αυθεντικότητας», δήλωσε με νόημα. Μάλιστα, τόσο ο ίδιος όσο και ο επιμελητής των έργων του Ντα Βίντσι στη Βασιλική Βιβλιοθήκη του Κάστρου του Windsor Μάρτιν Κλάιτον έχουν επισημάνει με έμφαση τις διαφορές που παρατήρησαν στο έργο πριν και μετά την πολυδάπανη συντήρησή του, σχολιάζοντας ότι ενώ αρχικά παρέπεμπε ευθέως στον σπουδαίο δάσκαλο της Αναγέννησης, η συντηρημένη εικόνα του έχει αρκετές αποκλίσεις. Για τον διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης στο Λονδίνο Νίκολας Πένι υπήρχαν ελάχιστες πιθανότητες να είναι ο πίνακας αυθεντικός: «Είναι σχεδόν αδύνατο να ανακαλύφθηκε ένας αυθεντικός πίνακας του Λεονάρντο που να μην τον ξέρουμε. Μόνον 20 πίνακές του επιβιώνουν μέχρι σήμερα, οι άλλοι ξέρουμε πως έχουν χαθεί ή καταστραφεί. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να εμφανιστεί κάποιος πίνακας από το πουθενά με τέτοιον τρόπο», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά. Παρ’ όλα αυτά, το 2013, πριν το έργο αγοραστεί από τον Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ, είχε εκτιμηθεί ως πρωτότυπο έργο του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, ενώ οι εκπρόσωποι του οίκου Christie’s, πριν από τη δημοπράτησή του το 2017, δήλωναν απολύτως βέβαιοι για την αυθεντικότητά του, κάνοντας μάλιστα λόγο για «τη μεγαλύτερη καλλιτεχνική επανανακάλυψη του 21ου αιώνα». Και κάπως έτσι το άλυτο μυστήριο παραμένει…
Ο πίνακας «Salvator Mundi» του Λεονάρντο Ντα Βίντσι είναι το πιο ακριβοπληρωμένο έργο τέχνης όλων των εποχών
Τα σκοτεινά freeports
Η μακροχρόνια διαμάχη του Ντμίτρι Ριμπολόβλεφ με τον Ιβ Μπουβιέ έφερε στο προσκήνιο τη σκοτεινή πλευρά της παγκόσμιας αγοράς τέχνης, η οποία αποτυπώνεται σε μεγάλο βαθμό στη λειτουργία των λεγόμενων freeports. Πρόκειται για μεγάλους χώρους που βρίσκονται κοντά σε λιμάνια, στους οποίους μπορεί κανείς να αποθηκεύσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, με απόλυτη μυστικότητα και κάτω από άριστες συνθήκες φύλαξης και ασφάλειας, πολύτιμα έργα τέχνης και άλλα πολυτελή αντικείμενα μεγάλης αξίας, από κοσμήματα και πανάκριβα κρασιά μέχρι αυτοκίνητα, αποφεύγοντας τη φορολόγησή τους.
Οι ιδιοκτήτες των αντικειμένων αυτών είναι συνήθως πρόσωπα που συνδέονται με διεθνείς επιχειρηματικούς ομίλους, ενώ πίσω από τις κλειστές πόρτες των freeports δεν γίνονται μόνο αφορολόγητες αποθηκεύσεις, αλλά και κρυφές οικονομικές συναλλαγές πολλών εκατομμυρίων.
Το παλαιότερο και μεγαλύτερο freeport βρίσκεται στη Γενεύη και, σύμφωνα με εκτιμήσεις, κρύβει έργα τέχνης η αξία των οποίων ξεπερνά τα 100 δισ. δολάρια. Οι μεγάλες δυνατότητες φοροαποφυγής αλλά και ξεπλύματος χρήματος και άλλων παράνομων δραστηριοτήτων που προσφέρουν οι χώροι αυτοί έχουν αναγκάσει τις αρμόδιες αρχές να αυστηροποιήσουν τα τελευταία χρόνια τους ελέγχους τους, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι το Ευρωκοινοβούλιο έχει προτρέψει την Ευρωπαϊκή Ενωση να προβεί σε σταδιακό σφράγισμα όλων των freeports που βρίσκονται στην επικράτειά της.
Επιπλέον, μόνο τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι ο διάσημος έμπορος τέχνης Ιβ Μπουβιέ, που κατάφερε να ξεγελάσει τον Ριμπολόβλεφ, παρότι ο ίδιος δεν το παραδέχτηκε ποτέ, είναι βασικός μέτοχος του freeport της Σιγκαπούρης αλλά και του Λουξεμβούργου, που έχουν ελεγχθεί από τις αρμόδιες αρχές για πιθανή φοροδιαφυγή τεράστιων ποσών, ξέπλυμα χρήματος και φιλοξενία κλεμμένων έργων τέχνης από διάφορες χώρες. Σε σχετική έρευνά του, μάλιστα, το περιοδικό «Paris Match» υποστήριζε πως στο freeport της Σιγκαπούρης φυλάσσονται πολύτιμες αρχαιότητες που απέσπασε ο ISIS από μουσεία του Ιράκ και της Συρίας και τις οποίες εμπορεύεται παράνομα, «επενδύοντας» τα κέρδη σε νέες τρομοκρατικές επιθέσεις.
Ο Ιβ Μπουβιέ έχει επίσης κατηγορηθεί επισήμως κατά το παρελθόν για απάτες με έργα τέχνης και από άλλα πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και η θετή κόρη του Πάμπλο Πικάσο, η οποία κατήγγειλε, το 2015, ότι τα έργα του πατέρα της που πούλησε στον Ριμπολόβλεφ, μεταξύ των οποίων και δύο πορτρέτα της μητέρας της, δεύτερης συζύγου του διάσημου ζωγράφου, ήταν κλεμμένα. Μετά την καταγγελία, ο Ρώσος επιχειρηματίας, αφού δήλωσε άγνοια για την παράνομη προέλευση των έργων, τα επέστρεψε, ενώ ο Ελβετός έμπορος τέχνης που είχε συλληφθεί χρειάστηκε να πληρώσει χιλιάδες ευρώ ως εγγύηση προκειμένου να αφεθεί ελεύθερος.
Κύκλωμα μαστροπείας: Στη φυλακή η «Λορέλα» και ο 34χρονος από την Εκάλη