«Γιατί θέατρο υπάρχει όπου υπάρχουν θεατές», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο μουσικός και ηθοποιός Μελαχρινός Βελέντζας, δημιουργός και καλλιτεχνικός διευθυντής της πρωτότυπης παραγωγής, στην οποία ενσαρκώνει τον πιανίστα Χίλιαεννιακόσια ή Ντάννυ Μπούντμαν ή Τι Ντι Λέμον -από την κούτα των λεμονιών μέσα στην οποία εγκαταλείφθηκε βρέφος από τους μετανάστες γονείς του στο καράβι που δεν θα εγκαταλείψει ποτέ. Και όπως ο ήρωας του βιβλίου του Ιταλού συγγραφέα Alessandro Baricco (σε μετάφραση Σταύρου Παπασταύρου), που διασκεύασε και σκηνοθέτησε για την παράσταση η Γεωργία Τσαγκαράκη, έχει σίγουρα μια καλή ιστορία να πει, τη δική του, έτσι και ο Μελαχρινός Βελέντζας έχει πολλές ιστορίες να διηγηθεί με αφορμή τα ταξίδια που έκανε αυτά τα έξι χρόνια με τους συνεργάτες του σε απομονωμένες περιοχές της Ελλάδας. Εκεί όπου δεν έχει ξαναπάει θεατρική παράσταση ποτέ.
«Σκοπός μας είναι να κάνουμε ένα θέατρο ενεργό στο οποίο να είναι ενεργός και ο θεατής. Αυτό είναι και το ζητούμενο, πώς ενεργοποιείς την κοινότητα, πώς ενεργοποιείς στους θεατές την ανάγκη να ψάξουν τον τόπο όπου θα γίνει η παράσταση. Για παράδειγμα, φέτος τον Ιούλιο στο Λαύριο παρουσιάσαμε την παράσταση στο Καρνάγιο της Γαϊδουρόμαντρας με τη συμβολή του τοπικού συλλόγου ψαράδων. Σε αυτό το δυσεύρετο καρνάγιο έρχονταν άνθρωποι που είχαν αγοράσει το εισιτήριό τους για να σιγουρευτούν για την τοποθεσία. Έβρισκαν εμάς στο σημείο και μας ρωτούσαν “πού ακριβώς θα γίνει η παράσταση;”. Επίσης, μας ρωτούσαν, “οι ηθοποιοί που παίζουν είναι καλοί;”. Δεν είχαν καταλάβει ποιοι ήμασταν. “Προσπαθούν τα παιδιά, καλά είναι”, λέγαμε γελώντας. Το Lemon είναι, λοιπόν, ένα θεατρικό ταξίδι όπου πρωταγωνιστεί η ιστορία. Κι εμείς μεταφέρουμε αυτήν την ιστορία εντός και, επίσης σημαντικό, εκτός σκηνής. Στα μέρη όπου ταξιδεύουμε η προσπάθεια σύνδεσης με την τοπική κοινότητα είναι διαρκής. Δεν είναι μια παράσταση που θα δοθεί την τάδε ώρα και μέρα και τελείωσε. Είναι ότι πάμε από την προηγούμενη, μιλάμε με τους κατοίκους, τους γνωρίζουμε και μας γνωρίζουν, κάποιοι μπορεί να πούνε μια ιστορία αντλώντας από τις μνήμες της κοινότητας και του τόπου. Είναι κάτι που συμβαίνει και μέσα στο ίδιο το έργο. Στις αρχές Σεπτεμβρίου παίξαμε στην Καρδαμύλη στην προβλήτα της Τίκλας. Το έργο τέλειωσε με τον 1900 να βουτά και να χάνεται στην αγκαλιά της θάλασσας. Αυτή η βουτιά πυροδότησε μια θλιβερή μνήμη από το 1987, όταν τρεις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους: Οι δύο παρασύρθηκαν από τα ορμητικά κύματα μέσα στη θάλασσα με το αυτοκίνητό τους και ο τρίτος επίσης πνίγηκε όταν βούτηξε για να τους σώσει. Από το ίδιο ακριβώς σημείο βούτηξε και ο 1900 στο έργο μας. Ήταν κάτι που δεν το γνωρίζαμε. Με έναν τρόπο, λοιπόν, και επειδή ακριβώς το Lemon παρουσιάζεται σε αυτά τα σημεία, συμβαίνουν πράγματα που δεν είναι τυχαία και φέρνουν στην επιφάνεια την ιστορία του τόπου και τις αφηγήσεις των ντόπιων», υπογραμμίζει ο συνομιλητής του ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο οποίος μοιράζεται τη σκηνή του Lemon μαζί με τον ηθοποιό Γιώργο Δρίβα, τον μοναδικό φίλο του 1900, τον Τιμ Τούνυ.
«Θέατρο υπάρχει όπου υπάρχει μνήμη», υποστηρίζει, εξάλλου, ο Μ. Βελέντζας. «Είναι ένας τρόπος να ξυπνήσεις, να συναντήσεις, να ανακαλύψεις πράγματα τα οποία πάντα συμβαίνουν στις παραστάσεις μας που δεν πιστεύω πια πως είναι από τύχη. Όπως, για παράδειγμα, στη Σύρο. Το 2021 θα δίναμε παράσταση στο Καρνάγιο της Σύρου, χωρίς να ξέρουμε πού ακριβώς -μου αρέσει πάντα να αφήνω κάτι που θα ανακαλυφθεί την προηγούμενη μέρα, παρά τις δυσκολίες και τα απρόοπτα που προκύπτουν. Πάμε, λοιπόν, και τυχαίνει εκείνη την ημέρα να βρίσκεται εκεί το πρώτο ρυμουλκό της Ελλάδας, ένα τεράστιο καράβι το οποίο έχει ίδιο χρώμα με το πιάνο μας κι έτσι παίξαμε μπροστά σε ένα υπέροχο για εμάς σκηνικό. Φανταστείτε ότι μας είπαν μετά, τι ωραία που φέρατε αυτό το καράβι για σκηνικό! Οπότε, με έναν τρόπο, “συμπαραγωγός” μας είναι η φύση, το τυχαίο και όλα αυτά που συναντάς στον δρόμο σου. Και τα συναντάς μόνο αν μετακινηθείς. Μέσα σε μια θεατρική αίθουσα δεν μπορούν να συμβούν. Μόνο όταν μετακινείσαι και μπαίνεις σε αυτό το ‘ταξίδι’ με τόλμη, όπως γίνεται και με τη ζωή, συμβαίνουν πράγματα», συνεχίζει.
Αυτή είναι και η φιλοσοφία με την οποία η ομάδα του Lemon δουλεύει τα τελευταία έξι χρόνια. «Πώς, δηλαδή, θα εμπλακούμε με τους ανθρώπους για να τους πούμε την ιστορία μας σε τρεις χρόνους: πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την παράσταση. Κι αυτό είναι που θέλουμε να μετατρέψουμε σε μια πανελλαδική διαδικασία, ώστε οι κάτοικοι να γίνουν ‘συνδημιουργοί’ του παραστάσιμου γεγονότος. Ένα συμμετοχικό θέατρο που ενώνει τα σημεία του προσωπικού μας χάρτη, φέρνοντας κάθε φορά στην επιφάνεια το υπαρξιακό ερώτημα: “Εσύ φοβάσαι να κατέβεις από το πλοίο που γεννήθηκες;”», τονίζει ο συνομιλητής του ΑΠΕ-ΜΠΕ, αναφερόμενος στην έννοια της «μετακίνησης» που χαρακτηρίζει ακόμα και τη ζωή του Lemon, του ήρωα, παρά το γεγονός ότι δεν κατέβηκε ποτέ από το καράβι στο οποίο γεννήθηκε, το Βιρτζίνιαν, το 1900 -εξού και ένα από τα ονόματά του. Παρόλα αυτά, έγινε ο σπουδαιότερος πιανίστας του Ωκεανού, με φήμη που απλώθηκε και στη στεριά.
«Είναι από ποια οπτική βλέπεις τα πράγματα. Ο Χιλιαεννιακόσια δεν κατέβηκε ποτέ από το πλοίο στο οποίο γεννήθηκε, όμως έγινε σπουδαίος πιανίστας, μάθαινε νέους ρυθμούς… Στο Πήλιο ένα παιδί μας είπε ότι είναι η πρώτη φορά που βλέπει θέατρο. Το παιδί αυτό έκανε ήδη μια ‘μετακίνηση’. Με άλλα λόγια, δεν μιλάμε απλώς για θέατρο, αλλά για ένα κοινωνικό αποτύπωμα στην κοινότητα, κάτι που είναι πολύ βαθύτερο. Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και ευθύνη ο ρόλος που μπορείς να επιτελέσεις μέσω μιας πολιτιστικής διαδικασίας. Γιατί έχουμε ξεχάσει ότι βασική δουλειά του ηθοποιού είναι ότι είναι ‘μεταφορέας’ της ιστορίας, των ιδεών, εννοιών και ονείρων που αυτή γεννά και φέρει εντός της. Έτσι κι αλλιώς, όταν τελειώνει η παράσταση η σκηνή αδειάζει. Δεν είναι κανείς εκεί. Οπότε, αν κάτι πρωταγωνιστεί στο Lemon (όπως και σε κάθε παράσταση), αυτό είναι η ιστορία που θα ειπωθεί. Μια ιστορία που μένει στη μνήμη των ανθρώπων θυμίζοντας τον θνησιγενή χαρακτήρα του θεάτρου», προσθέτει.
Και μετά το Lemon τι; «Τώρα ετοιμάζω δυο έργα, το πρώτο λέγεται ‘Μαθήματα πιάνου’, για το οποίο συγκεντρώνω ιστορίες εγκαταλειμμένων πιάνων σε σπίτια. Η παράσταση, μαζί με το ντοκιμαντέρ που θα τη συνοδεύει, θα αφορά ιστορίες κατά βάση γυναικών, που ως παιδιά και νεαρά κορίτσια δεν είχαν καλή εκπαίδευση και σταμάτησαν τη σχέση τους με τη μουσική, αλλά και με τον εαυτό τους. Η σχέση με τη μουσική και τον εαυτό τους έμεινε σε άρση», αναφέρει ο Μ. Βελέντζας, που είναι ο ίδιος δάσκαλος πιάνου, με δύο μεταπτυχιακά στις πολιτιστικές σπουδές, ενώ έχει συμμετάσχει σε πολλά θεατρικά εργαστήρια και παραστάσεις.
Το δεύτερο έργο που ετοιμάζει έχει σχέση με τον καρκίνο και θα βασίζεται σε ένα δικό του διήγημα. Ο ίδιος έχει χάσει και τους δύο γονείς του από την ασθένεια αυτή. «Είναι η ιστορία ενός μεταφορέα που πάει σε σπίτια και κάνει μεταφορές, αλλά του αρέσουν και οι μεταφορές στη γλώσσα. Η μητέρα μου είχε καρκίνο στη γλώσσα. Τι γίνεται, λοιπόν, όταν κυριολεκτικά και μεταφορικά μας τελειώσουν οι λέξεις; Τι συμβαίνει όταν ανακαλύπτουμε εκ νέου τη ζωή αλλά ο χρόνος λόγω του επερχόμενου τέλους δεν είναι πια αρκετός; Το έργο θα έχει μια πρώτη ερευνητική φάση, όπου θα συγκεντρώσω αληθινές ιστορίες για τον καρκίνο. Όλα πηγάζουν από την ανάγκη να πεις κάτι που είναι μέσα σου και σε αφορά. Όχι με τρόπο κλειστά προσωπικό -αυτό πιστεύω πως δεν έχει κάποιο ενδιαφέρον, δεν οδηγεί κάπου. Ήμουν κάποτε στο νοσοκομείο και περίμενα την ενημέρωση του γιατρού για την κατάσταση της μητέρας μου και γυρίζω και βλέπω ένα νεογέννητο. Είχε καρκίνο στον εγκέφαλο. Η μητέρα του ρώτησε τον γιατρό: ‘Γιατί;’. ‘Δεν ξέρω’, απάντησε εκείνος. Τότε κατάλαβα ότι το προσωπικό μου βίωμα είναι συλλογικό. Εκεί, για μένα, υπάρχει το ενδιαφέρον να ειπωθεί μια ιστορία, όταν μας αφορά συλλογικά. Το θέατρο είναι μία τελετουργική διαδικασία ενός συνόλου που περιλαμβάνει τόσο εμάς τους δημιουργούς όσο και τους θεατές -αυτός είναι και ο λόγος, νομίζω, που ξεκίνησα το θέατρο. Είναι ένας τρόπος βαθιάς σύνδεσης με τους ανθρώπους που μπορεί να συμβεί μόνο αν πεις αλήθεια. Κι εκεί, επίσης, με έχουν βοηθήσει πάρα πολύ οι ακαδημαϊκές μου σπουδές, δηλαδή να μη σκέφτομαι τον εαυτό μου ως πρωταγωνιστή, αλλά ως ερευνητή και δημιουργού μιας ιστορίας που θα μοιραστούμε από κοινού με τους θεατές. Κι ακόμη βαθύτερα, που μπορεί να τη συνδημιουργήσουμε. Αν αυτά δεν μπορούν να συμβούν, προτιμώ να κάνω άλλες δουλειές», επισημαίνει.
Την Πέμπτη 26 Σεπτεμβρίου η ειδικά σχεδιασμένη γιορτινή βραδιά στο Φεστιβάλ Βράχων θα έχει επίσημο προσκεκλημένο τον διεθνούς φήμης πιανίστα και συνθέτη Σταύρο Λάντσια και έναν μεγάλο στόχο: Η ομάδα του Lemon να αποκτήσει το δικό της βανάκι για να μπορέσει να ταξιδέψει σε ακόμη περισσότερα αποκεντρωμένα σημεία του χάρτη προσφέροντας στους κατοίκους αυτών των περιοχών μία πολιτιστική δυνατότητα. «Καλούμε τον κόσμο να γεμίσει το Θέατρο για να μπορέσουμε να πάρουμε το βανάκι μας. Θέλουμε να γιορτάσουμε τη συνέχιση του ταξιδιού ανεξάρτητοι πια, γιατί το βαν θα μας απελευθερώσει για να πάμε σε ακόμα περισσότερες απομονωμένες γωνιές της Ελλάδας», καταλήγει ο Μελαχρινός Βελέντζας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Δείτε το βίντεο του Lemon από το Νεοχώρι Λευκάδας: