Παράλληλα με τις προσωπικές ιστορίες των ηρώων του, ο συγγραφέας παρουσιάζει εκτενώς τις πολιτικές και διπλωματικές διεργασίες σε μια περίοδο περίπου 25 ετών στο γύρισμα από τον 19ο στον 20 αιώνα. Και, επιπλέον, διατυπώνει κρίσεις για την διάψευση των ουτοπιστικών και ρομαντικών οραμάτων γύρω από τη Μεγάλη Ιδέα.
Λόγω της ιδιόμορφης φύσης, αλλά και του όγκου των πληροφοριών που περιλαμβάνονται στο βιβλίο, η παρουσίαση της δεύτερης έκδοσής του, στο βιβλιοπωλείο Ιανός, την Τρίτη 14 Ιανουαρίου 2025, λειτούργησε σαν αφορμή για τη διατύπωση γενικότερων προβληματισμών και κρίσεων, κυρίως από τρεις προσωπικότητες περιωπής της ελληνικής πολιτικής σκηνής: Τον Ευάγγελο Βενιζέλο, τη Ντόρα Μπακογιάννη και την Άννα Διαμαντοπούλου.
Ενδεικτικά, η Ντόρα Μπακογιάννη ξεκίνησε την εισήγησή της λέγοντας ότι θα συστήσει επιτακτικά το βιβλίο «Κυνηγημένοι από την Ιστορία» στα 7 εγγόνια της, προκειμένου «να ξεστραβωθούν» όπως επισήμανε με έμφαση. Και προς το τέλος της ομιλίας της καυτηρίασε ως εξαιρετικά επικίνδυνο τον «εθνολαϊκισμό», κάνοντας μια έμμεση πλην σαφέστατη αναφορά στη ρητορική της εσωτερικής «σαμαρικής» αντιπολίτευσης στους κόλπους της Νέας Δημοκρατίας. Επίσης, η Ντόρα Μπακογιάννη εξέφρασε την κατηγορηματική αντίθεσή της στην τάση των νεότερων Ελλήνων να αποθεώνουν τους μαχητές και τους στρατηλάτες εις βάρος των διπλωματών. Εξού και διαμαρτυρήθηκε για την πάγια εύνοια που απολαύει το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, ως προς την ενίσχυσή του με κρατικούς πόρους, σε αντίθεση με το Υπουργείο Εξωτερικών.
Υπ’ αυτή την έννοια, είχε εξαιρετικό ενδιαφέρον το πώς ένα ιστορικό μυθιστόρημα ανακινεί «συλλογικά τραύματα» και ανοίγει ξανά από την αρχή τη συζήτηση για το πώς διαμορφώθηκε η μοίρα του Ελληνισμού από την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τις ανεδαφικές προσδοκίες για την «Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών» και την οδυνηρή διάψευσή τους.
Το μύθευμα περί μιας νέας Ανατολικής Αυτοκρατορίας, η οποία υποτίθεται πως θα υποκαθιστούσε την Οθωμανική, βασιζόμενη στην αυτοδιάθεση των εθνοτικών ομάδων, την ανεξιθρησκεία, τον σεβασμό στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια κ.λπ. υπό ονειρικές συνθήκες ειρηνικής συνύπαρξης, κονιορτοποιήθηκε με την επικράτηση του Κεμάλ Ατατούρκ και των Νεοτούρκων. Το ελληνικό στοιχείο, μαζί με τις αυταπάτες που καλλιεργούσε μια μερίδα πολιτικών, απλώς πνίγηκε στο αίμα του.
Μπακογιάννη εναντίον «τουρκοφάγων»
«Έχω ένα κοινό χαρακτηριστικό με τον Γιάννη Λασκαράκη: Μεγαλώσαμε και οι δύο σε ένα σπίτι, όπου δίπλα στα εικονίσματα, υπήρχε η φωτογραφία του Ελευθέριου Βενιζέλου» είπε η πρώην υπουργός ξεκινώντας την ομιλία της για το βιβλίο «Κυνηγημένοι από την Ιστορία». Και συνέχισε εξηγώντας ότι «πρόκειται για ένα συνταρακτικό βιβλίο, διότι είναι η ιστορία δοσμένη μέσα από τις ιστορίες των ανθρώπων. Τους ανθρώπους που βιώνουν την Ιστορία, θέλοντας και μη. Είναι επίσης καρπός ενδελεχούς έρευνας, τόσο ακαδημαϊκής όσο και απευθείας στο πεδίο, οπότε λειτουργεί και σαν εγχειρίδιο ιστορίας, εφόσον αποτυπώνει την ανθρώπινη τοιχογραφία της εποχής. Και επειδή είμαι γιαγιά 7 εγγονών, δηλώνω ότι θα κάνω αγώνα να πείσω αυτά τα παιδιά να διαβάσουν το βιβλίο του Γιάννη Λασκαράκη. Για να… ξεστραβωθούν, να καταλάβουν τι ακριβώς συνέβαινε και ποια είναι η αλήθεια -ή ένα κομμάτι της- που, πολύ φοβάμαι, δεν θα διδαχθούν ποτέ στο σχολείο τους. Κατά τη δική μου άποψη, ο Λασκαράκης θέτει δύο κομβικά ζητήματα με το βιβλίο του: Το ένα είναι ένας κόσμος σε μετάβαση. Το δεύτερο, η διαχρονική πληγή αυτού του τόπου, η πατριδοκαπηλία.
Στα τέλη του 19ου αιώνα-αρχές του 20ου είναι η εποχή που οι μεγάλες πολυεθνικές αυτοκρατορίες, στην προκειμένη περίπτωση η Οθωμανική, διαλύονται. Και δίνουν τη θέση τους σε εθνικά κράτη που έχουν ως προτεραιότητα την εθνοτική ομοιογένεια. Η Ελλάδα του 1900 είναι μια μικροσκοπική Ελλάδα. Οι Έλληνες είναι στην πλειονότητά τους διασκορπισμένοι στην αχανή επικράτεια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Άρα, το κεντρικό ερώτημα είναι το τι θα απογίνουν αυτά τα 5 εκατομμύρια των Ελλήνων.
Η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού. Και ως τέτοια, η επιτυχία της καθορίζεται από τη συγκυρία και τη διορατικότητα των ηγετών, να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που τους παρουσιάζονται. Η δημιουργία μιας νέας Ανατολικής Αυτοκρατορίας, μολονότι είναι γοητευτική σαν ιδέα, θα ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη εάν προσπαθούσαν να την εφαρμόσουν επαναστατημένοι λαοί, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που τα έθνη-κράτη κυριαρχούσαν στην Ευρώπη.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος θέλει μια Ελλάδα συμμέτοχο στο διαμελισμό της αυτοκρατορίας και η επιλογή του δικαιώνεται. Καθώς, όσο οι έριδες και το παλάτι του το επιτρέπουν, η Ελλάδα μεγαλώνει.
Είναι προφανές ότι και σήμερα βρισκόμαστε σε έναν κόσμο σε μετάβαση. Έχουμε περάσει από τη μονοπολικότητα της αμερικανικής ηγεμονίας, στην πολυπολικότητα διαφόρων σφαιρών επιρροής, ως αποτέλεσμα της αμφισβήτησης αυτής της ηγεμονίας. Οι ρωγμές στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα είναι εμφανείς. Ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέδειξε και συνεχίζει να αποκαλύπτει το πόσο γεωπολιτικά ανήμπορη και ιδεολογικά διχασμένη είναι η ΕΕ. Ως αποτέλεσμα, για πρώτη φορά από τη σύλληψή της, όλο και μεγαλύτερα τμήματα των λαών της Ένωσης, ζητούν λιγότερη και όχι περισσότερη Ευρώπη.
Σήμερα, η Δυτική Συμμαχία, είτε λέγεται ΝΑΤΟ είτε λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση, αμφισβητείται πρωτίστως από τον ίδιο τον πυρήνα της, τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτή είναι μια εξαιρετικά επικίνδυνη συγκυρία για τη χώρα μας, καθώς όσο περισσότερο οι ΗΠΑ αποτραβιούνται από τις διεθνείς υποθέσεις, τόσο πιο πολύ εμείς εκτιθέμεθα στο χάος του νόμου του ισχυρού. Γι’ αυτό και σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, πρέπει να παραμείνουμε σοβαροί και μετρημένοι. Η επικράτηση εθνολαϊκιστικών φωνών, μπορεί να αποδειχθεί μοιραία.
Το βιβλίο του Γιάννη Λασκαράκη είναι χρήσιμο από αυτή την άποψη. Διότι δείχνει πώς η Ελλάδα ‘των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών’ της Συνθήκης των Σεβρών, γίνεται η Ελλάδα της προσφυγιάς και της οριστικής ματαίωσης της Μεγάλης Ιδέας, της Συνθήκης της Λωζάννης.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε πει ότι οι λαοί δεν κρίνονται μόνο από τους αγώνες τους, αλλά και από τις επιλογές τους σε κρίσιμες στιγμές. Δυστυχώς, στις κρίσιμες στιγμές εκείνης της εποχής, βγήκαμε κατώτεροι των περιστάσεων.
Το ‘Κυνηγημένοι από την Ιστορία’ είναι πρώτα από όλα ένα βαθιά αντιπολεμικό βιβλίο. Σε καμία στιγμή δεν ωραιοποιείται η φρίκη, ο πόνος και η οδύνη που φέρνει ο πόλεμος. Αντιθέτως, το βιβλίο αναδεικνύει τον καταλυτικό ρόλο της διπλωματίας, ως μέσου επίτευξης των μεγάλων εθνικών σκοπών. Και αυτό είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο, ειδικά για ελληνικό μυθιστόρημα.
Συνήθως στη χώρα μας έχουμε την τάση να εστιάζουμε στις μεγάλες μάχες, στους σπουδαίους πολεμιστές, στους σπουδαίους στρατηγούς. Έχουμε καλλιεργήσει μια φυσική καχυποψία για τους διπλωμάτες και τις αποφάσεις που λαμβάνονται πίσω από κλειστές πόρτες, από ανθρώπους τεχνοκράτες, μορφωμένους, κοσμοπολίτες. Οι προκαταλήψεις αυτές επιβιώνουν άθικτες ως τις μέρες μας. Δεν είναι τυχαίο -επιτρέψτε μου να προσθέσω εδώ τον προσωπικό μου πόνο- πόσο λίγοι είναι οι πόροι που διαχρονικά δίνονται στο υπουργείο Εξωτερικών, ιδιαίτερα σε σύγκριση με τους πόρους του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Όσο η κοινωνία εξυμνεί στο φαντασιακό της πολεμιστές αντί για ειρηνοποιούς, είναι λογικό να ζητάει τη σύγκρουση με την παραμικρή αφορμή -ή, τουλάχιστον, να προβάλει αντίσταση στο διάλογο και τη συνεννόηση με την άλλη πλευρά.
Παρόλ’ αυτά, είναι απίστευτο το πώς οι λαοί έχουν τη δυνατότητα να υπερβαίνουν την Ιστορία που τους κατατρέχει, όταν δεν θέλουν να χάσουν την ανθρωπιά τους και την ταυτότητά τους».
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος και η «εθνική μας υπνοβασία»
Μεστή ευρύτερου πολιτικού προβληματισμού ήταν επίσης η εισήγηση του Ευάγγελου Βενιζέλου στην παρουσίαση του «Κυνηγημένοι από την Ιστορία».
Όπως τόνισε ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης μεταφέροντας τη συζήτηση στο σήμερα «αυτά τα 50 τελευταία χρόνια, τα χρόνια της Μεταπολίτευσης, εμείς οι Έλληνες δεν είμαστε πια ‘κυνηγημένοι από την Ιστορία’, όπως είναι ο τίτλος του βιβλίου που παρουσιάζουμε σήμερα. Οι Έλληνες έχουμε αρχίσει πλέον να νιώθουμε υποκείμενα της Ιστορίας και όχι θύματα της Ιστορίας. Γιατί υπάρχει μια διαδεδομένη παρεξήγηση, ότι είμαστε διαχρονικώς θύματα της Ιστορίας, ενώ δεν είμαστε πάντα κάτι τέτοιο.
Διότι, εάν οι Έλληνες ήμασταν απλώς θύματα της Ιστορίας, δεν θα είχαμε καταφέρει ποτέ αυτό το κολοσσιαίο success story -όπως και εάν το υπολογίσει κανείς. Από την Επανάσταση του 1821 ή, έστω, από τη Μεταπολίτευση. Βεβαίως, περιπέσαμε σε εφησυχασμό, αλλά τώρα, αυτός ο εφησυχασμός κινδυνεύει να εξελιχθεί σε μια υπνοβασία που θα μας κάνει ξανά κυνηγημένους από την ιστορία. Άρα, χρειαζόμαστε έναν νέο οπλισμό, μία νέα προσέγγιση των πραγμάτων διότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε έναν κόσμο που αλλάζει άρδην.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Γιάννης Λασκαράκης αγωνίζεται να συνομιλήσει με την ιστορία του, αλλά και με την Ιστορία γενικότερα. Φοβάται; Τη συμπαθεί; Αυτά είναι συναισθήματα που θα βιώσει και ο αναγνώστης του βιβλίου του. Και υπ’ αυτή την έννοια, θέλω να τον ευχαριστήσω, διότι είναι διακριτικά προκλητικός σε όλο αυτό το εγχείρημα του διαλόγου με την Ιστορία».
Διαμαντοπούλου: «Η Συνθήκη της Λωζάνης έχει καταπατηθεί»
Από τη δική της πλευρά, η πρώην υπουργός και προσφάτως υποψήφια πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Άννα Διαμαντοπούλου εστίασε και αυτή στις συνέπειες των δραματικών γεγονότων που αφηγείται ο Γιάννης Λασκαράκης στο βιβλίο του.
«Ο συγγραφέας είναι ένας σύγχρονος πολεμιστής της ειρήνης» υπογράμμισε η κα Διαμαντοπούλου. «Στο βιβλίο του αποτυπώνει την ιστορία των παππούδων του. Και μέσα από αυτήν, παρακολουθεί την ιστορία ολόκληρου του Ελληνισμού της Ανατολής. Κρίνει, ορθά, ότι η μεγαλύτερη ανταλλαγή πληθυσμών στην ιστορία, η οποία ορίστηκε με τη Συνθήκη της Λωζάνης, ήταν η ταφόπλακα στο ρομαντικό όραμα του Σουλιώτη και του Δραγούμη. Ταυτόχρονα όμως ήταν και η ληξιαρχική πράξη γέννησης του ομογενοποιημένου ελληνικού εθνικού κράτους. Που ενσωμάτωσε στον κορμό του τη μεγάλη πλειοψηφία των ομογενών της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης. Διέσωσε επίσης 150.000 ομογενείς που είχαν καταφύγει στα βουνά και που χωρίς τη Συνθήκη της Λωζάνης δεν θα είχε επιζήσει κανείς.
Το βιβλίο τελειώνει με τη Συνθήκη της Λωζάνης. Η οποία βρίσκεται διαρκώς και στη δική μας επικαιρότητα. Η περίφημη Συνθήκη της Λωζάνης, σήμερα έχει πλήρως καταπατηθεί».
Το ιστορικό μυθιστόρημα
Το βιβλίο «Κυνηγημένοι από την Ιστορία» είναι ογκώδες (περίπου 600 σελίδες), καθώς αποτελεί έργο ζωής για τον συγγραφέα. Βασίζεται σε ένα απέραντο πραγματολογικό υλικό, προϊόν πολυετούς έρευνας, βιβλιογραφικής αλλά και πρωτογενούς. Ο Γιάννης Λασκαράκης, ως ερασιτέχνης αλλά επίμονος ιστοριοδίφης, ταξίδεψε απ’ άκρη σ’ άκρη σε ολόκληρη την επικράτεια της σημερινής Τουρκίας, αναζητώντας έστω και το παραμικρό ίχνος της ελληνικής παρουσίας.
Επισκέφθηκε πόλεις, χωριά και κάθε τόπο όπου έως το 1922 ζούσαν οι Έλληνες της Μικράς Ασίας και της Ανατολής, καθώς και τα πεδία των αιματηρών πολεμικών συγκρούσεων, της βαρβαρότητας και των σφαγών. «Ωστόσο, πουθενά δεν συνάντησα έστω και μια αναθηματική πλάκα, αφιερωμένη στους Έλληνες που έχυσαν το αίμα τους σε εκείνα τα μέρη. Και γι’ αυτό καταθέτω την πρότασή μου, να δημιουργηθεί ένα μνημείο, κοινό για Έλληνες και Τούρκους, γι’ αυτούς τους ανθρώπους που άφησαν την τελευταία τους πνοή σε εκείνα τα μέρη. Ξέρω ότι είναι πολύ δύσκολο να γίνει κάτι τέτοιο, αλλά είναι η δική μου επιθυμία και το όνειρό μου, για να τιμήσουμε τους προγόνους μας και να τους αφήσουμε να αναπαυθούν εν ειρήνη».
Το βιβλίο «Κυνηγημένοι από την Ιστορία» επιχειρεί να συνδυάσει μόνο τα πλεονεκτήματα από τουλάχιστον δύο διαφορετικά είδη γραφής: Τη διεξοδική, εξαντλητικά τεκμηριωμένη ιστορική μελέτη από τη μία, και την ελεύθερη λογοτεχνική αναδιήγηση πραγματικών γεγονότων από την άλλη. Ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στα δύο -αλλά και κίνητρο για τον ίδιο τον συγγραφέα- είναι η εξιστόρηση της περιπετειώδους διαδρομής που ακολούθησαν οι δύο κλάδοι της δικής του οικογένειας ξεκινώντας από δύο αντίθετα άκρα του χάρτη, την Ανατολική Θράκη και την Κρήτη.
Το αποτέλεσμα είναι ένα ιδιαιτέρως ελκυστικό ανάγνωσμα, πολυεπίπεδο -μια πολυσέλιδη παρότρυνση για αναστοχασμό επί των εθνικών θεμάτων. Ως μικρό δείγμα γραφής παρατίθεται ακολούθως απόσπασμα από την έναρξη της saga των Ελλήνων της Ανατολής: «Στη Στέρνα (Τεπέκιοϊ) της Ανατολικής Θράκης, το 1880, γεννήθηκε ο Γιάννης Βεσταβάκης. Πριν από δυο χρόνια είχε γεννηθεί στην Κρήτη ένα άλλο κοπέλι, ο Ανέστης Πετριδάκης. Κυνηγημένοι και οι δύο από την Ιστορία, θα βιώσουν τις παράλληλες διαδρομές τους και θα περάσουν μέσα από τη φωτιά και τα πάθη των πολέμων. Οι δυο τους θα συναντηθούν εξήντα χρόνια αργότερα ως γεννήτορες κοινών επιγόνων, μέσα στις νέες δίνες που θα φέρει η Ιστορία. Η Ιστορία, που χρησιμοποιεί με δόλο τα άτομα και τα πάθη τους, τους ηγέτες και τις φιλοδοξίες τους, για να φτάσει στον σκοπό της, αδιαφορώντας για τους πολέμους, τις προσφυγιές, τις τραγωδίες και τους θανάτους που σπέρνει στο διάβα της».
Ποιος είναι ο Γιάννης Λασκαράκης
Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1944, μεγάλωσε στην Καβάλα και ζει στην Αλεξανδρούπολη. Εργάστηκε ως τοπογράφος-πολιτικός μηχανικός. Ήταν εκδότης της εφημερίδας «Η Γνώμη» και διετέλεσε πρόεδρος του Συνδέσμου Ημερησίων Περιφερειακών Εφημερίδων.
Το 1996 του απονεμήθηκε το βραβείο ειρήνης και φιλίας «Αμπντί Ιπεκτσί», ενώ έχει βραβευτεί επίσης από τον πρωθυπουργό του Ναγκόρνο Καραμπάχ για την οργάνωση της κινητοποίησης υπέρ της επισκευής και του εξοπλισμού του παιδικού νοσοκομείου της Στεπανακέρτ, καθώς και της ενίσχυσης του ελληνικού χωριού Μεχμανά. Υπήρξε αντιδήμαρχος Αλεξανδρούπολης και εκπρόσωπος των ελληνικών δήμων στο Γνωμοδοτικό Συμβούλιο της Κομισιόν για τις τοπικές και περιφερειακές αρχές (1988-1991). Διετέλεσε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ (1977-1990). Είναι ιδρυτικό μέλος του σωματείου «Διάζωμα» για την υποστήριξη και ανάδειξη των αρχαίων θεάτρων και μνημείων.
Περιπέτεια για 40χρονο στη Θεσσαλονίκη: Γυναίκα έκανε… κατάληψη στο σπίτι του μετά από one night stand και την «μάζεψε» η αστυνομία
Βίντεο: 30χρονη φωτογραφήθηκε γυμνή μπροστά σε άγαλμα στο Μεξικό και συνελήφθη
Δύο τροχαία με εγκατάλειψη στο κέντρο της Αθήνας – Συνελήφθη ο δράστης