Αλλά το «δώρο» μιας παράστασης που σημείωσε από την αρχή sold out είναι, εκτός από τα εντυπωσιακά σκηνικά και την ατμόσφαιρα που διαμορφώνει με τρόπο επιβλητικό η Ροδούλα Γαιτάνου, που υπογράφει τη σκηνοθεσία, οι μοναδικές ερμηνείες: στον ρόλο του Ντον Κάρλο ξεχωρίζει ο μοναδικός, διεθνούς εκτοπίσματος κορυφαίος Έλληνας βαρύτονος Δημήτρης Πλατανιάς ενώ τη τη Λεονόρα ερμηνεύει για πρώτη φορά η υψίφωνος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με διεθνή καριέρα Τσέλια Κοστέα. Ντον Αλβάρο είναι ο διακεκριμένος Αργεντινός τενόρος Μαρσέλο Πουέντε, γνωστός στο κοινό της ΕΛΣ από τον Αντρέα Σενιέ και τον Ντον Κάρλο.
Ο βαθύφωνος της ΕΛΣ Πέτρος Μαγουλάς διακρίνεται στους ρόλους του Μαρκησίου του Καλατράβα και του Πατρός Γκουαρντιάνο, η μεσόφωνος από τη Λευκορωσία Οξάνα Βόλκοβα ερμηνεύει την Πρετσιοζίλλα και ο βαθύφωνος της ΕΛΣ Γιάννης Γιαννίσης τον Αδελφό Μελιτόνε. Μαζί τους οι Ιωάννα-Βασιλική Κοράκη, Γιώργος Παπαδημητρίου, Γιάννης Καλύβας και Μαξίμ Κλονόφσκι.
Οι μοναδικές ερμηνείες πείθουν ότι η «Δύναμη του Πεπρωμένου» έχει κάτι σαρωτικό, ανάλογα με τη μουσική αναδεικνύοντας την καταιγιστική ένταση της σκοτεινής μοίρας την οποία ακολουθούν οι τρεις τραγικοί ήρωες-πρωταγωνιστές.
Αυτή είναι που τους ξεπερνά, παρότι κάνουν ο,τι μπορούν για να ξεφύγουν: η Λεονόρα πέφτει νεκρή με μοιραίο χτύπημα στην καρδιά από αδελφικά χέρια, ενώ ο αδελφός με τη σειρά του, ο οποίος ακολουθεί την οικογενειακή ειμαρμένη, υποκύπτει από το θανάσιμο τραύμα που του καταφέρει ο Αλβάρο. Ο Βέρντι το πίστευε βαθιά ότι κανείς δεν ξεφεύγει από τις ατραπούς της μοίρας, μια αντίληψη σύμφυτη με το ρομαντικό πνεύμα που επικρατούσε στην όπερα τον 19ο αιώνα και είναι εμφανής η επίδραση του Φρίντριχ Σίλλερ από τον οποίο εμπνεόταν το θεατρικό Δον Άλβαρο ή Η δύναμη του πεπρωμένου του Άνχελ δε Σααβέδρα, στην οποία βασίστηκε το λιμπρέτο.
Όπως στον Τροβατόρε και τον Ντον Κάρλο, έτσι και στη Δύναμη του πεπρωμένου ο συνθέτης βασίζεται σε ισπανικά θέματα, καθώς η Ισπανία αποτελεί μια διαχρονική πηγή έμπνευσής. Η παραγγελία για το έργο δόθηκε στον Βέρντι από το Αυτοκρατορικό Θέατρο της Αγίας Πετρούπολης, όπου και τελικά η όπερα ανέβηκε στις 10 Νοεμβρίου 1862.
Ακολούθησε σειρά από παρουσιάσεις σε όλο τον κόσμο, από τη Μαδρίτη και τη Βιέννη ως τη Νέα Υόρκη και το Μπουένος Άιρες, για τις οποίες ο Βέρντι διαρκώς επέφερε τροποποιήσεις η ατμόσφαιρα,στην παρτιτούρα.
Το 1869, με νέα εισαγωγή και νέο φινάλε, η Δύναμη του πεπρωμένου παρουσιάστηκε στη Σκάλα του Μιλάνου με τεράστια επιτυχία.
Το 1882, ο συνθέτης υπογράφει την τελευταία και πιο απλουστευμένη έκδοσή του στα γαλλικά, ολοκληρώνοντας έτσι τη διαδικασία της δημιουργίας του έργου μετά από μια θυελλώδη περίοδο που κράτησε πάνω από δύο δεκαετίες και καθόρισε τη συνθετική του πορεία. Είχε περάσει και διάφορες περιπέτειες με τη λογοκρισία καθώς ήταν ήδη ένας καταξιωμένος συνθέτης με ιδιαίτερη επίδραση στα πλήθη: επειδή ακριβώς δεν μπορούσε η πλοκή να αναφέρεται σε βασιλείς και αυτοκράτορες ο συνθέτης για να δείξει τη φαυλότητα της εξουσίας και δη των εκκλησιαστικών κύκλών-τρομερή η πρώτη σκηνή που αποδίδει υπέροχα η Ροδούλα Γαιτάνου-χρησιμοποίησε ως πηγή δράσης την Ισπανία, ακολουθώντας το παράδειγμα των αρχαίων τραγωδών, όπου το δράμα που περιγράφουν λαμβάνει χώρα όχι στην Αθήνα αλλά στη Θήβα.
Αυτή η σειρά των θανάτων, που εμπλέκει τον σκοτεινό ρόλο του κλήρου, φαίνεται να σχετίζεται με όλο το φαύλο κύκλο της εξουσίας, τον οποίο δείχνει να αποδίδει με τον πιο δυνατό τρόπο ο Φραντσέσκο Μαρία Πιάβε, που ήταν ο άνθρωπος στον οποίο εμπιστευόταν ο Βέρντι το λιμπρέτο των πιο απαιτητικών έργων του όπως, μεταξύ άλλων, «Ριγκολέτο και Τραβιάτα» και φυσικά τη «Δύναμη του Πεπρωμένου». Πρόκειται, άλλωστε, για μια από τις πιο δημοφιλείς όπερες του Βέρντι, η οποία σημείωσε πραγματικό θρίαμβο στις 27 Φεβρουαρίου του 1869 οπότε πρωτοανέβηκε στη Σκάλα του Μιλάνο. Θρίαμβος απόλυτος του Βέρντι και της συνάντησης της ιταλικής μουσικής με την Ισπανία και τα ρομαντικά περιβάλλοντα.
Αρκούν, άλλωστε, λίγες νότες από την Εισαγωγή της Δύναμης του πεπρωμένου αρκούν για να αντιληφθείς το μεγαλείο του Τζουζέππε Βέρντι. Στην Ελλάδα, το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά από την Εθνική Λυρική Σκηνή το 1954 στο παλιό Θέατρο Ολύμπια, σηματοδοτώντας την επιστροφή της στην ενεργό δράση μετά από πολύμηνη αναστολή της λειτουργίας της λόγω διακοπής της κρατικής επιχορήγησης. Ακολούθησαν δύο νέα ανεβάσματα: το 1970 στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού και το 1981 στο νέο Θέατρο Ολύμπια, ενώ για τελευταία φορά η Δύναμη του πεπρωμένου παρουσιάστηκε από την ΕΛΣ στο Ηρώδειο το 1998.
Η Ροδούλα Γαιτάνου μεταφέροντας την όπερα στις αρχές του 20ου αιώνα με παράλληλες αναφορές στους δυο Παγκοσμίου Πολέμου φτιάχνει ένα έργο με ατμόσφαιρα και υποβλητική δύναμη. Οι σκηνές της παραπέμπουν άμεσα σε κινηματογραφικά πλάνα και σε εικαστικά έργα.
Σύμφωνα, άλλωστε, με την ίδια «H Δύναμη του Πεπρωμένου είναι η ιστορία ενός προπατορικού αμαρτήματος το οποίο διαιωνίζεται και καθορίζει τις πράξεις και τις επιλογές των μελών μιας δυσλειτουργικής οικογένειας μέχρι τέλους. Είναι επίσης μια σπουδή πάνω στις συνέπειες των ψυχολογικών τραυμάτων, στις εμμονές και στη δύναμη της εκδίκησης. H ιστορία διαδραματίζεται πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το τέλος ενός πολέμου· η επιθυμία να καταστραφεί ο αντίπαλος, η εχθρότητα, ο μισανθρωπισμός και οι φρικαλεότητες που έρχονται με τον πόλεμο καθώς και η ανάγκη για επιβίωση έχουν έναν παραλληλισμό με μια από τις κύριες γραμμές της πλοκής, αυτήν του μίσους που εκφράζει ο Ντον Κάρλο, ο οποίος θέλει να εκδικηθεί για τον θάνατο του πατέρα του. Δημιουργούνται έτσι δύο επίπεδα ανάγνωσης καθώς η εσωτερική αναταραχή μεταφράζεται σε εξωτερική και διευρύνεται σε κλίμακα και ένταση. Η πορεία των τριών βασικών χαρακτήρων εντέλει μεταφράζεται σε μια μανιώδη αναζήτηση προσωπικής γαλήνης και εξιλέωσης».
Τη Χορωδία της ΕΛΣ διευθύνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος.
Info: nationalopera.gr
Επόμενες παραστάσεις: 6, 9, 12, 15, 18 Φεβρουαρίου
Τίνα Μανδηλαρά